Ataxie (coördinatiestoornissen)

Bij ataxie is het probleem samen te vatten als: “de kracht is goed, maar het stuur is er uit”. Het meest opvallend bij ataxie zijn vaak de “dronkenmansloop” en de “dronkenmansspraak”. Onhandigheid van de handen is meestal ook zichtbaar. Ataxie kan in het gehele lichaam aanwezig zijn, maar kan zich ook beperken tot een deel daarvan. Het kan veroorzaakt worden vanuit alle delen van het zenuwstelsel: de hersenen (met name de kleine hersenen, oftewel het “cerebellum”), het ruggenmerg en de zenuwen. De meest voorkomende oorzaak van ataxie is een overdosis alcohol. Iedereen kent dat wel, ofwel uit eigen ervaring ofwel door het bij iemand anders gezien te hebben. Naast alcohol (zowel een acute overdosis als chronisch misbruik) zijn er vele andere oorzaken van een ataxie, waaronder:

• Tekort aan bepaalde vitamines, met name B1 en B12.
• Bepaalde medicijnen waaronder anti-epileptica, bijvoorbeeld gabapentine (merknaam: Neurontin).
• Een beschadiging in de hersenen: bijvoorbeeld als gevolg van een herseninfarct of -bloeding. Hierbij ontstaat er over het algemeen een ataxie aan één zijde van het lichaam.
• Een beschadiging in het ruggenmerg: bijvoorbeeld als gevolg van een nekletsel. Hierbij kan een ataxie onder het niveau van de afwijking ontstaan (zo kan er in het geval van een probleem in de nek wel atactisch lopen maar geen atactisch spreken zijn).
• Een beschadiging in de zenuwen, oftewel “polyneuropathie”. Om de bewegingen goed aan te kunnen sturen, hebben de hersenen voortdurend informatie vanuit de rest van het lichaam nodig. Als de zenuwen vanuit de armen en benen onvoldoende signalen kunnen doorgeven aan de hersenen, dan kan het gevolg een ataxie in armen en benen zijn.
• MSA, oftewel multipele systeem atrofie. Bij deze ziekte is er naast ataxie ook sprake van ernstige “autonome verschijnselen”. Eén van die verschijnselen is orthostatische hypotensie. Daarbij is het probleem dat de bloeddruk in staande positie onvoldoende op peil gehouden kan worden. Dat veroorzaakt duizeligheid waardoor mensen maar kort kunnen blijven staan. Een ander autonoom verschijnsel is urine-incontinentie. Er zijn overigens twee vormen van MSA: het type MSA met ataxie noemt men MSA-C. Bij MSA-P komt geen ataxie, maar “parkinsonisme” voor (zie aldaar).
• Diverse erfelijke ziekten: bijvoorbeeld “autosomaal dominante cerebellaire ataxie” (ADCA). Veel nuttige informatie over erfelijke ataxie is te vinden op de website van de ADCA/Ataxie Vereniging: www.ataxie.nl.